islam fıkıh ansiklobedisi

"Son"
ve "Sonra Olan" anlamında Arapça bir kelime olan "Âhiret", "Âhir"
kelimesinin müennes (dişi) şeklidir. Lügatte "Evvel" kelimesinin zıddı
olarak kullanılır. İslâm literatüründe bu kelime "Öbür Dünya" manasında
kullanılmıştır. Dünya,canlıların yaşadığı evvelki âlem, ahiret ise son
âlemdir. Bu kelimeler bazen "dâr=yurt" kelimesiyle birlikte kullanılır
(el-Ankebût, 29/64), Dâr-ı Dünya ve Dâr-ı Ahiret gibi. Bazen de tek
başına kullanılır (el-Bakara, 2/220). Dünya, yakın ikamet yeri; Ahiret,
son ikamet mahallidir.
Allah'u Teâlâ, içinde yaşadığımız bu Dünya'yı ve üzerindeki bütün
varlıkları geçici bir zaman için yaratmıştır. Bir gün dünya ve dünyadaki
bütün insanlar, canlı ve cansız varlıklar yok olacaktır. Dağlar,
taşlar, yerler, gökler parçalanacak (el-Karia, 101/4-5), Allah'tan başka
tüm âlem son bulacaktır (er-Rahman, 55/27). Bu hâdiselerin meydana
geldiği günü Kur'an, "zelzele saati" (el-Hacc, 22/2) ve "Kıyamet Günü"*
(el-Kıyâme, 75/-1) diye adlandırır. Kıyamet Günü'nden sonra Allah'ın
takdir ettiği bir zamanda insanlar yeniden hayat bularak kabırlerinden
kaldırılacak ve "Mahşer"* denilen düz bir sahada (el-Hicr, 15/25),
hesabı süratle gören Allah'ın (Âli İmrân, 3/19) huzurunda, dünyada
yaptıklarının hesabını (el-Hakka, 69/19, 37) vermek üzere
toplanacaklardır (el-Casiye, 45/26). Hesapların görülmesinden sonra bir
kısım insanlar iyilikleri nedeniyle Cennet'e, diğerleri ise, inkâr ve
kötülükleri nedeniyle Cehennem'e gideceklerdir.
İşte bu yeni hayatın başlayacağı günden itibaren, bitmez tüKerimez bir
halde devam edecek olan âleme "Ahiret Alemi" denir.
Bütün semâvi dinlerde olduğu gibi en son ve en mükemmel din (el-Mâide,
5/3) olan İslâm'a göre, meydana geleceği ayet (el-Bakara, 2/4) ve
hadisle (Tecrîd-i Sarih, 47 nolu hadis) ve bütün ümmetin fikir birliği
ile kesin olan ahiret gününe inanmak, imanın şartı olarak farzdır.
Ahiret Günü denilince;
1- Bu âlemin hepsinin yok olması ve hayatın tamamıyla sona ermesi.
2- Ahiret hayatının başlaması.
Ahiret hâdiseleri denilince de;
a) Canlılar için ahiret hayatının mukaddimesi olan ölüm, berzah âlemi *,
kabır hayatı.
b) Sûra üfürülmesi ve herkesin tekrar dirilerek kabırlerden kalkıp
mahşer* meydanında toplanması.
c) Dünya'da iyilik veya kötülük cinsinden yapılan işlerin kaydedildiği
amel defterinin sahiplerine okutulması.
d) İyilik ve kötülüklerin tartıldığı mizan* (terazi)'nin kurulup
amellerin tartılması.
e) Bütün insanların üzerinden geçmeleri mecburî olan Sırat* köprüsünden
geçiş.
f) İmanlı ve ameli iyi olanların gideceği Cennet*
g) İmansız ve ameli kötü olanların gideceği Cehennem*
i) Peygamberimizin, seçkin müminlerle başında bulunduğu Kevser Havzı*
h) Peygamberimizin müminlere şefaati, gibi hadiseler hatıra gelir. İşte
bütün bunlar, Ahirete iman konusu içinde ele alınması gereken
konulardır. Kesin nasslarla sabit olan bu hususlara inanmak, imanın
şartlarındandır. Bunlardan birini inkâr ise, ahireti inkâr demektir.
Kur'an, Ahiret âlemini ayrıca "Din Günü " (el-Fatiha, I/3) ve "Gayb
Âlemi" (el-Bakara, 2/3) olarak isimlendirir .
Gözden kaybolan şeye gayb dendiği gibi, duyularla idrak edilemeyen,
insan bilgisi dışında kalan şeye de gayb denir. Bir şeyin gayb olması
Allah'a göre değil, insanlara göredir. Çünkü Allah'tan gizli kalan
hiçbir şey olamaz. O, gayb ve şehâdet âlemini bilir (el-Haşr, 59/22).
Kur'an'a göre varlıklar iki kısımdır: Gayb âlemini meydana getiren;
görülmeyen ve idrak edilemeyen varlıklar ve şehâdet âlemini meydana
getiren; görülüp, idrak edilen varlıklar. Gayb âlemine ait varlıklar da
iki kısımdır:
1- Bir kısmının delili yoktur. Varlığını ancak Allah bilir, duyularla
idraki mümkün değildir. "Gaybın anahtarları Onun yanındadır, onları
Ondan başkası bilemez." (el-En'âm, 6/59)
2- Bir kısım varlıklar da idrak edilemez ancak varlıkları delillerle
anlaşılabilir. Allah'ın sıfatları, Ahiret, Cennet, Cehennem ve Melekler
gibi. Bu tür gayb haberleri peygamberlere vahiy yoluyla bildirilir.
Onlar da ümmetlerine bildirirler. Müminler, kendilerine vahiy yoluyla
bildirilen 'gayb'a ait haberlere inanmak mecburiyetindedirler. Mümin
zaten inanan insan demektir. Bu haberlere inanmamak ise küfürdür. Ahiret
de gayb haberlerinden olup inanılması zaruri olan vahye dayalı bir
haberdir.
Hayatının başlangıç ve sonu olmayan ancak Allah'tır. Bu âlemin de bir
gün yok olacağı muhakkaktır. Sonradan meydana geldiği bilinen bu âlem
üzerindeki değişiklikler, zamanla insan, hayvan, bitkiler ve bütün
varlıkların ölmesi ve yok olması, depremler vs. bu âlemin tamamının bir
gün yok olacağının delilleridir. Bu tür hâdiseler insan iradesinin ve
gücünün dışında olan hâdiselerdir.
Başlangıcı itibariyle yoktan var olduğunu kabul ettiğimiz bu âlemin, yok
olduktan sonra tekrar yaratılması akla aykırı değildir. Çünkü onu
yoktan yaratan Allah, onu helâk ettikten sonra tekrar yaratmaya elbette
Kadirdir. İnsan da öldükten sonra tekrar, Allah'ın izniyle dirilecektir.
Kur'an'da tekrar dirilmeye dair pek çok ayet vardır:
"Mahlûkatı ilkin yaratıp, sonra (kıyamette) onu diriltecek olan O'dur,
ki bu (öldükten sonra diriltme, ilk yaratıştan) O'na daha kolaydır..."
(er-Rûm, 30/27). "Ey Resulüm, de ki: Onları ilk defa yaratan diriltir ve
O, her yaratılanı hakkıyla bilir. " (Yâsin, 36/79). Bu ayetler,
mahlûkâtı ilk yaratanın, onları tekrar dirilteceğini ifade etmektedir.
İnsanların, hayvanların ve diğer canlıların uyumaları ve tekrar
uyanmaları, öldükten sonra dirilmeye bir benzetmedir: "Odur ki geceleyin
sizi öldürür (gibi uyutur), gündüzün ne işlediğinizi bilir; sonra
belirlenmiş süre geçirilip tamamlansın diye gündüzün sizi diriltir.
Sonra dönüşünüz O'na dır; sonra (O, dünyada) yaptıklarınızı size haber
verecektir." (el-En'âm, 6/60).
Kur'an-ı Kerim , kuraklık ve mevsim nedeniyle ölü hale gelen ve hayatı
tamamen sönen toprağın, yağmurla veya sulanarak eski haline dönüşünü ve
bereketlenmesini de, öldükten sonra dirilmeye delil göstererek şöyle
buyuruyor: "O'nun ayetlerinden biri de (şudur): Sen, toprağı, boynu
bükük (kupkuru) görürsün. Onun üzerine suyu döktüğümüz zaman titretir ve
kabarır. Onu dirilten (Allah), elbette ölüleri de diriltir. O, her şeye
Kadirdir." (Fussilet, 41/39).
El-Hacc, 22/5-6 ayetinde öldükten sonra dirilme konusunda şüphede
olanların dikkatlerini, yaratılışlarının safhalarına çekerek, bu
ifâdelerin altında tekrar diriltilmenin imkânını ortaya koymaktadır.
Âlemlerin yaratılışı, insanların yeniden dirilmelerine delil gösterilir:
"Elbette gökleri ve yeri yaratmak, insanları (öldükten sonra)
yaratmaktan daha büyüktür. Fakat insanların çoğu bilmezler. "(el-Mümin,
40/57; en-Naziât, 79/27, 33; Yâsin, 36/79, 81).
İnsanın boşuna yaratılmadığını (el-Müminûn, 23/115); başıboş
terkedilmediğini, (el-Kıyâme, 75/36) her nefsin ölümü tadacağını, inanan
ve iyi amellerde bulunan kişilerin mükâfatlandırılması ve kâfirlerin de
cezalandırılması için tekrar diriltileceklerini bildiren (Âli İmrân,
3/185; Yunus, 10/4; el-Leyl, 92/4, 11) ayetler de, ahiret hayatının
birer delilidirler.
Mahlûkâtın, ölüp yok olduktan sonra tekrar dirilmelerindeki hikmet,
mükelleflerin bu dünyada iradeleriyle kazandıklarının karşılığını
görmeleridir. Çünkü bu dünya kazanç ve amel dünyasıdır. Öbür dünya ise,
yapılanların karşılığının görüleceği yerdir (Âli İmrân, 3/185) .
İnsanlar bu dünyada rızıklarında, işlerinde, ecellerinde, mutluluk ve
mutsuzluklarında çok farklı bir yaşayış içindedirler. Kimi zalim, kimi
mazlum, kimi iyi, kimi hasta, bir kısmı zengin, bir kısmı fakir, bir
kısmı üstün, bir kısmı zelildir. Kimisi iyilik yapar, kimisi kötülük.
Şayet ölüp de tekrar dirilmeyecek olsalardı, iyilik yapanlar mükâfat,
kötülük yapanlar da ceza görmemiş olurlardı. Bu ise Allah'ın adâletine
aykırı olurdu. Bundan dolayı Allah tekrar dirilmeyi ve cezayı
yaratmıştır; "İnkâr edenler, kat'iyyen diriltilmeyeceklerini sandılar.
De ki: "Hayır, Rabbim hakkı için mutlaka diriltileceksiniz, sonra
yaptıklarınız size haber verilecektir. Bu, Allah'a göre kolaydır."
(et-Teğabun, 64/7, ayrıca en-Nahl, 16/30-40).
Ahirete iman, kâinatta meydana gelecek olan korkunç inkılâbın kesin
olduğunu kabul etmektir. Bu dünya hayatı tamamıyla son bulup, başka bir
hayat başlayacaktır. Bu âleme iman, İslâm inancını meydana getiren altı
esastan birisidir. Mümin, imanı ve Kur'an ahlâkı ile ahlâklanmasının
neticesini ahirette göreceğine, Allah'ın lûtfuna nâil olacağına yakînen
inandığı için ölüm ve âhiret hayatı, onu tedirgin etmezken; hayatını
küfür ve isyanla, zulüm ve haksızlıkla geçiren kâfir, asî ve zalim ise
ölümü ve ölümden sonraki ahiret hayatını istemez (el-Bakara, 2/95; Âli
İmrân, 3/56; el-İsrâ, 17/10; ez-Zümer, 39/26, 45).
Hz. Ali ahireti inkâr eden birisine şöyle demişti: "Benim dediğim olursa
sonunda sen zararlı çıkarsın. Fakat senin dediğin olursa, ben zararlı
çıkmam. "
Ahiret inancı, insana ilerleme ve gelişme yolunda büyük bir güç
kazandıran mükemmel bir inanç türüdür. Cenâb-ı Hakk şöyle buyurur: "Her
kim inanarak ahireti ister ve onun için gerektiği şekilde çalışırsa,
onun emeği mükâfatla karşılanır." (el-İsrâ, 17/19). İnsan hayatı ile
dünyanın varlığı, ancak sonunda bütün yapılanların sorgulanacağı bir
ahiret hayatının olmasıyla bir anlam kazanır. Aksi takdirde hayatın ve
dünyanın hiçbir anlamı olmadan insanın hayatına tam bir nihilizm hakim
olacaktır. Bu da insanların büyük bir bunalıma ve ümitsizliğe
sürüklenmesine yol açar. Ahirete iman insana sonsuzluğun yolunu açarken
ölümü de en ince teferruatına kadar açıklayarak bir son olmadığını
bildirmektedir. Ölüm yeni bir hayatın başlangıcı demektir. Ahiret
inancıyla insanın bu dünyadaki hayatına bir anlam veriliyor. Ayrıca
insanın yaşayışı da büyük bir disiplin altına alınmış oluyor. Zira
ahirete iman insana büyük bir sorumluluk duygusu vermekte ve ilerde
çekileceği büyük hesap gününe göre hayatını ve diğer insanlarla
ilişkilerini sağlam bir karakter ve temele dayandırıyor. İnsan dünya
hayatında yaptığı bütün amellerinin karşılığını o gün görecektir. "Kim
zerre miktarı iyilik yaparsa onu görecek ve kim zerre miktarı kötülük
yaparsa karşılığını görecektir. " (Zilzâl, 99/7-. Böylece ahirete iman
insana büyük bir ümid kaynağı olduğu gibi onu adâlete ve sonsuzluğa
inandırır. Bu da adil, dürüst ve sağlam bir toplumun oluşmasını sağlar.
Kur'an, inanan ve inanmayanların ahiret hayatını özetle şöyle izah eder:
"Sûr'a birinci üfleme üflendiği, arz ve dağlar yerlerinden kaldırılıp
bir çarpışla birbirine çarpıldığı (ve hepsi darmadağın) olduğu zaman,
işte o gün o vak'a olmuştur. Gök yarılmıştır, o gün o, zayıflamış,
sarkmıştır. Melekler de onun kenarlarındadır. O gün Rabb'ının tahtını
(arşını), bunların da üstünde sekiz (melek) taşımaktadır. O gün (hesap
için Allah'a) arz olunursunuz. Sizden hiçbir sır gizli kalmaz. Kitabı
sağından verilen: "Alın kitabımı okuyun " der, "Ben hesabımla
karşılaşacağımı sezmiştim zaten. " Artık o, memnun edici bir hayat
içindedir. Yüksek bir bahçede, devşirmesi kolay (meyveleri yakın). '
'Geçmiş günlerde yaptığınız işlerden ötürü (bugün) afiyetle yiyin, için.
"
Kitabı sol tarafından verilen ise der ki: "Keşke bana kitabım
verilmeseydi. Şu hesabımı hiç görmemiş olsaydım. Keşke (ölüm işimi)
bitirmiş olsaydı. Malım bana hiçbir fayda vermedi. Gücüm (saltanatım)
benden yok olup gitti (hiçbir şeyim kalmadı). (Yüce Allah, Cehhenem'in
muhafızlarına emreder): "Tutun onu, bağlayın onu, sonra Cehennem'e
sallayın onu. Sonra uzunluğu yetmiş arşın olan zincire vurun onu. Çünkü
o, yüce Allah'a inanmıyordu, yoksulu doyurmaya ön ayak olmuyordu. Bugün
onun için candan bir dost yoktur. İrinden başka yiyecek yoktur. Onu
(bile bile) hata işleyenden başkası yemez." (el-Hakka 69/13-37).
Yukarda çizilen manzara inanan ve inanmayan kişinin ahiret hayatını
veciz bir şekilde ortaya koymaktadır. İnanan için müjde, inanmayan için
korku kaynağı olan bu âlem, onu idrak eden her akıl sahibinin kendi
dünyasını, fikir ve yaşayış biçimini, Allah'ın arzu ettiği biçimde
intizama koymasına en büyük etkendir. Herkesin toplandığı ve kazandığı
kendisine tastamam verildiği (Âli İmrân, 3/25-30; el-Câsiye, 45/28; Kâf,
50/44; et-Teğâbûn, 64/9), kimsenin kimseden cezasına karşılık bir şey
ödeyemediği (el-Bakara, 2/48, 123) ana, baba, evlâd, dost herkesin kendi
başlarının derdine düşerek ve hak talep edilmesi endişesiyle
birbirinden kaçtığı (Abese, 80/34-37), dünyada iken inanç ve amelleri
nisbetinde bazı yüzlerin ak, bazı yüzlerin de kara olduğu (Abese,
80/38-42; Âli İmrân, 3/106-107) o ceza gününde insanların makam, mevki,
zenginlik, tahsil gibi insanlarca meziyet kabul edilen hiçbir
özelliklerine aldırış edilmeksizin, kulların yaptıklarına göre hak
tecelli eder. "Ey inananlar, Allah'tan korkun ve kişi, yarın için ne
(yapıp) gönderdiğine baksın. Allah'tan korkun; ve Allah, yaptıklarınızı
haber almaktadır" (el-Haşr, 59/18).

1-Akar
üzerinde yapılacak tasarruflarda hîleye ve sahte muamelelere meydan
verilmemesi,
2-Belli bir zaman geçip tescili yapılmamış gayr-i menkûllerde davanın
reddine sebep teşkîl etmesi.

1-Vakfedildikten
sonra icârıyla değil de bizzat kendisinden yararlanılan akârlar. Cami,
okul, kütüphane, çeşme gibi yerler. Bunlara "Müessesât-ı Hayrıyye" adı
verilir.
2-Vakfedildikten sonra kiraya verilerek vakfın şartlarına uygun bir
şekilde gelirlerinin harcandığı akarlar. Bunlara da "Akârât-ı Mevkufe"
adı verilmektedir.